Jednym z najczęściej zabezpieczanych śladów biologicznych na miejscu zdarzenia jest krew. W obecnych czasach, gdzie badania genetyczne stoją na bardzo wysokim poziomie identyfikacja tego, od kogo pochodzą ujawnione na miejscu zdarzenia plamy krwawe nie stanowi już dużego problemu. Zdarzają się jednak sprawy, gdzie sama identyfikacja to za mało, ponieważ nie jest wystarczająca, aby zrekonstruować przebieg całego zdarzenia. Aby tego dokonać należy przeanalizować mechanizm powstawania plam krwawych. Jak przeprowadza się taką analizę i jakie tajemnice kryją w sobie nawet pojedyncze kropelki krwi? Zapraszam do lektury 🙂
Na początku XIX wieku w krajach europejskich rozpoczęto badania naukowe zajmujące się analizą plam krwawych. Pierwszą sprawą, w której wykorzystano analizę plam krwi było śledztwo dotyczące morderstwa czterech włoskich muzyków. Brutalne morderstwo miało miejsce 21.10.1875 roku w Denver, stan Colorado, a prowadził je szeryf David J. Cook. Przeprowadził on analizę porównawczą śladów krwi ujawnionych na odzieży podejrzanych, którzy zostali zatrzymani kilka dni po zdarzeniu ze śladami krwi ujawnionymi na miejscu zbrodni. Finalnie podejrzani przyznali się do zbrodni.
Jednym z prekursorów w analizie mechanizmu powstawania plam krwawych był doktor Edward Piotrowski – asystent w Zakładzie Medycy Sądowej w Krakowie, który opublikował w 1895 roku w Wiedniu pracę, w całości poświęconą analizie plam krwawych. Obecnie analiza plam krwawych jest dobrze rozwiniętą dziedziną w takich krajach jak Niemcy, Francja, Anglia, Stany Zjednoczone, Kanada czy Australia. W Polsce jest mało ekspertów specjalizujących się w analizie plam krwawych. W większości przypadków ujawnione plamy krwi, np. na miejscu zdarzenia lub na odzieży wykorzystywane są jedynie do badań genetycznych. Bardzo ważne dla analizy krwi są materiały zgromadzone podczas oględzin na miejscu zdarzenia. Prawidłowa interpretacja śladów może pomóc w kwestii ustalenia prawdziwej wersji zdarzeń. Analiza tych śladów może być źródłem takich informacji jak pozycja i ruchy ofiary lub napastnika podczas ataku oraz po nim, typ użytego narzędzia, droga ucieczki sprawcy lub liczba zadanych uderzeń. Analiza śladów krwi korzysta z zasobów takich nauk jak biologia, chemia, fizyka czy matematyka.
Aby zająć się tłumaczeniem jak powstają plamy krwawe warto najpierw zacząć od tego czym jest krew. Jest to zawiesina, czyli mieszanina cieczy oraz ciał stałych, jednak swoimi właściwościami przypomina emulsję. Jako, że napięcie powierzchniowe kropli krwi jest pięciokrotnie większe niż kropli wody, po oderwaniu od źródła kropla krwi przyjmuje kształt kuli. Prawidłowa interpretacja śladów krwi wymaga również znajomości zachowania się krwi w określonych warunkach.
Należy zawsze zwracać uwagę na podłoże, na którym zostały ujawnione ślady krwi. Można wyróżnić 3 grupy podłoża sklasyfikowane na podstawie zachowania wnikającej w nie krwi:
Na powierzchniach twardych oraz niechłonnych krew najczęściej pozostawia ślady podobne do siebie nawzajem. Z kolei na powierzchniach porowatych, chłonnych ślady krwi pomimo podobnego mechanizmu naniesienia mogą różnić się od siebie wyglądem. Warto mieć na uwadze, że podłoża porowate i chłonne w dużej części przypadków maskują cechy identyfikacyjne plam krwi, co może utrudnić lub nawet uniemożliwić dokonanie analizy mechanizmu ich powstawania. Stare ślady krwi, których wygląd uległ zmianie wraz z upływem czasu oraz nakładanie się plam na siebie również mogą utrudniać określenie wyglądu tych śladów.
Podłoża chłonne o ciemnym kolorze maskują rzeczywisty kształt oraz wielkość śladów krwi, a co za tym idzie utrudniają określenie wyglądu tych plam. Jest tutaj jednak jakiś pozytyw – otóż sprawcy na miejscu zdarzenia, często nie zauważają tych śladów, a co za tym idzie nie usuwają ich. Żeby ujawnić ślady krwi na takim podłożu wykorzystuje się, np. podczerwień. Odpowiedni filtr przy wykonywaniu fotografii umożliwia zarówno zwizualizowanie, jak i utrwalenie plam krwi, niewidocznych na pierwszy rzut oka.
A co w przypadku, gdy sprawca stara się zatrzeć ślady krwi? Przecież możemy mieć też do czynienia z sytuacją, gdzie na miejscu zbrodni nie ma śladów krwi, ale czy na pewno? Do ujawniania potencjalnie zmytych śladów krwi używa się odczynników chemicznych, które reagują z substancjami zawartymi we krwi. Najczęściej używanym odczynnikiem do ujawniania tego rodzaju śladów jest roztwór luminolu. Luminol pierwszy raz został użyty w 1937 roku przez Waltera Spechta i od tego czasu jest niezmiennie używany w kryminalistyce i medycynie sądowej. Wystarczy spryskać powierzchnie, która poddawana jest oględzinom. Luminol po połączeniu z hemoglobiną wykazuje właściwości chemiluminescencyjne, czyli emituje światło widoczne w zaciemnieniu o długości fali 441-452 nm. Jedną z głównych wad tej metody jest krótki czas ważności przygotowanego roztworu luminolu oraz bardzo krótki czas chemiluminescencji, który wynosi zaledwie 30 sekund. Dlatego też odczynnik powinien być przygotowany niedługo przed planowanymi oględzinami, a obraz powinien zostać utrwalony przy odpowiednich ustawieniach parametrów aparatu fotograficznego jak najszybciej od momentu spryskania powierzchni.
Kropla krwi, która znajduje się w powietrzu ma kształt kuli. Dopiero po zderzeniu z powierzchnią zmienia się jej wygląd. W zależności od kąta padania, plamy mogą przyjmować kształt okrągły, elipsoidalny lub podłużny.
Załóżmy, że rozpatrujemy wygląd plamy w zależności od kąta padania na podłoże. Można zauważyć, że jeżeli kropla krwi pada pod kątem 90 stopni to przyjmuje kształt okrągły. Wraz ze zmniejszaniem się kąta padania plama będzie przyjmować kształt elipsy lub zdeformowanego wzdłuż osi pionowej koła z wypustką, która określa kierunek, w jakim przemieszczało się źródło krwi względem podłoża.
W przypadku plam występujących w skupiskach istnieje możliwość ustalenia na podstawie ich kształtu usytuowanie źródła krwi na płaszczyźnie lub w przestrzeni. Do tego celu można wykorzystać jedną z dwóch metod:
Tę metodę najczęściej stosuje się na ścianach lub innych powierzchniach prostopadłych do podłogi, np. na meblach. Czasami jest również stosowana w przypadku śladów znajdujących się na podłodze. Dzięki niej ekspert może odpowiedzieć na pytanie skąd rozchodziła się krew, czyli może z dużym prawdopodobieństwem wskazać pozycje ofiary. Jak w każdej technice również w tej, trzeba wziąć pod uwagę margines błędu. W tym przypadku wynosi on od kilku do kilkunastu centymetrów.
Jest wiele podziałów plam krwi – często autorzy zajmujący się mechanizmem powstawanie tych plam klasyfikują je wg. własnych kryteriów Poniżej znajduje się podział plam krwi Józefa Radzickiego.
Istnieje również klasyfikacja plam krwawych w literaturze amerykańskiej, która opiera się na różnicy wielkości energii kinetycznej przyłożonej do kropli krwi. Poniżej znajduje się podział śladów krwi w zależności od tego czy powstawały przy:
Są jednak takie ślady, których nie można zakwalifikować do żadnej z wyżej wymienionych kategorii. Jest to związane z faktem występowania charakterystycznych cech zarówno dla jednej, jak i drugiej grupy. Można tutaj np. wymienić ślady będące wynikiem:
– wypływającej krwi z dużym ciśnieniem, np. z tętnicy,
– ślady powstałe na skutek ruchu powietrza, np. przy ranach ust,
– rozmazy, czyli ślady powstające, gdy przedmiot porusza się przez istniejące plamy, w wyniku czego usuwają je lub zmienia wygląd śladu,
– ślady będące odwzorowaniem przedmiotu,
– przeniesienie krwi ze źródła na czystą powierzchnię.
Bardzo ważną kwestią jest prawidłowe zabezpieczenie śladów na etapie oględzin. Należy je zabezpieczyć zarówno pod względem technicznym, jak i procesowym. Podczas oględzin trzeba zaznaczyć liczbę plam krwawych, ich lokalizację w przestrzeni, rozmieszczenie względem siebie, wygląd, wielkość i rodzaj podłoża, na którym zostały ujawnione. Można także określić umiejscowienie źródła krwi na płaszczyźnie, w przestrzeni oraz wyliczyć kąt padania krwi. Na każdym etapie oględzin musi być wykonana fotografia kryminalistyczna z zachowaniem określonego porządku. Najpierw rozpoczyna się od zdjęć orientacyjnych, następnie zdjęcia sytuacyjne, fragmentaryczne, zdjęcia przedmiotów, a na końcu makrofotografie konkretnych śladów.
Poniżej znajduje się krótkie wyjaśnienie dotyczące poszczególnych czynności dotyczących zabezpieczenia plam krwawych.
Ślady krwi mogą również odwzorowywać różne przedmioty, części ciała. Możliwe jest również spotkanie się na miejscu zdarzenia ze śladami krwi w postaci kałuż lub ścieków.
Specjaliści BPA (Bloodstain Pattern Analysis) nie uznają powyższego podziału plam krwawych, ze względu na trudności w ich zaklasyfikowaniu. W związku z tym obecnie na świecie stosuje się klasyfikację opartą na podziale plam krwi na trzy grupy.
Tekst powstał na podstawie artykułu “Podstawowe zagadnienia teoretyczne z analizy mechanizmu powstawania plam krwawych” pod redakcją Joanny Dąbrowskiej – starszego specjalisty w Zakładzie Biologii CLKP, Emili Szabłowskiej-Gnap – specjalisty w Zakładzie Biologii CLKP oraz podinsp. Marii Walczuk – p.o. kierownika w Zakładzie Biologii CLKP. Artykuł można znaleźć w Problemach Kryminalistyki 281(3) 2013. Zdjęcia również pochodzą z ww. artykułu.
W ostatnim czasie przeczytałam dwie książki „Kolekcjonera kości” Jeffery Deavera i „Baśniarza” Antoni Michaelis. Zawsze…
Przyszedł czas na kolejne zagadnienie do kryminalistycznego słownika. Pierwszym z nich była asfiksja, a dzisiaj…
Debiutancką powieść "Droga Karolino..." Kristy Woodson Harvey kupiłam na Świątecznych Targach książki w Rzeszowie. Jest…
Oskarżony: Gordon Stewart Northcott vel The Wineville Chicken Coop MurdersData i miejsce urodzenia: 09.11.1906 r. w…
Pierwszą książką, którą skończyłam czytać w 2019 roku była czwarta część przygód Cormorana Strike’a i…
Szczerze mówiąc ostatnimi czasy nie czytam kryminałów. Nie odbierzcie tego źle. Kryminalistyka nadal jest moja…
View Comments
Wow! Solidna porcja wiedzy!