Dzisiaj chciałabym Wam krótko odpowiedzieć na pytanie postawione w tytule wpisu. Czy można zdiagnozować psychopatę i czy istnieje system kwalifikacji, aby określić, w jakim stopniu ja jestem większym psychopatą, np. od mojego Narzeczonego lub koleżanki z pracy.

Skala skłonności psychopatycznych

Pierwszą pozycją literaturową, do której sięgnąłby psycholog lub psychiatra jest DSM, czyli Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych). Jest to swego rodzaju biblia psychologów, która posiada definicje i klasyfikację wszystkich zaburzeń od anoreksji po schizofrenie, a jednak nie ma w nim usystematyzowanego opisu wytycznych do zdiagnozowania psychopaty. Najbliższą definicją jest opis osoby antyspołecznej, ale na pewno nie jest to to, czego byśmy szukali. Dlaczego nie można tego pojęcia uogólnić? Próby zdiagnozowania psychopatii opierały się raczej na opisie niektórych cech, które składają się na osobowość, jednak nie można ich zamknąć w sztywnych ramach, ponieważ nie znamy etiologii danej cechy.

Pomimo tego, że nadal nie potwierdzono, że psychopatia jest prawdziwym zaburzeniem, najpopularniejszą skalą psychopatii jest “Skala Skłonności Psychopatycznych” inaczej nazwana “skalą Hare’a” od nazwiska kanadyjskiego psychiatry, który ją opracował. Skala posiada 20 pozycji, gdzie każda z nich może być oceniona od 0 do 2 punktów:

0 punktów – cecha psychopatyczna nie występuje;

1 punkt – cecha psychopatyczna występuje tylko częściowo;

2 punkty- cecha występuje.

Krótko mówiąc osoba, która zdobędzie komplet 40 punktów jest według tej skali psychopatą, 30 punktów jest wartością graniczną (czasem wskazuje się 25 pkt).

Określone cechy są oceniane przez osobę odpowiednio przeszkoloną w tym zakresie. Wszystkie zawarte cechy dzielą się na 4 grupy:

1. Czynniki interpersonalne – obejmują skłonność do kłamstwa, megalomanię oraz powierzchowność
2. Czynniki afektywne – ta kategoria obejmuje brak wyrzutów sumienia, empatii i odpowiedzialności za własne działania
3. Czynniki behawioralne – tutaj zalicza się impulsywność, brak celów oraz nieodpowiedzialny styl życia
4. Czynniki antyspołeczne – porywczość, przeszłość kryminalna i zachowania kryminalne w okresie dojrzewania.

Psychopatami byli m.in. Ted Bundy (o którym możecie przeczytać tutaj Ted Bundy ) oraz Jeffrey Dahmer. Hare wyróżnia jeszcze inną grupę psychopatów – są to ludzie, którzy nie uzyskaliby wysokiego wyniku w jego teście, a jednak wykazują cechy psychopatyczne. Możemy tutaj wymienić Willa Graham’a, czyli profilera FBI z Hanniballa, który posiada podobne pragnienia co Lecter i nie ma empatii interpersonalnej.

Czy skala jest wiarygodna? Jednym z najpoważniejszych zastrzeżeń wobec tego testu jest brak podziału na klasy oraz pochodzenie etniczne. Jedynie 1% kobiet oraz 3% mężczyzn spełnia wszystkie kryteria, aby można było o nich mówić, jako o psychopatach.

Cechy charakterystyczne dla psychopaty

Psychopatia jest intensywną kulminacją wielu cech. Psychopaci przeważnie są mężczyznami. Poniżej znajduje się lista cech charakterystycznych dla psychopatów.

1. Czarujący – pozornie miły, zakłada maskę dla otoczenia.
2. Ogromne poczucie własnej wartości
3. Patologicznie kłamie
4. Manipuluje innymi – manipulacja z pobudek hedonistycznych, potrafi dostosować się do każdego rozmówcy
5. Brak reakcji emocjonalnej
6. Brak empatii
7. Pasożytniczy tryb życia.
8. Nierealistyczne długoterminowe cele
9. Nie odczuwa odpowiedzialności za własne czyny.

Psychopatia jest zjawiskiem, które istnieje na skali. Każdy z nas jest psychopatą, ale w innym stopniu. Szacuje się, że w więzieniach znajduje się około 7% psychopatów.

Rodzaje empatii

Czynnikiem, który jest brany pod uwagę w przypadku diagnozowaniu psychopatii jest jednak empatia, a raczej jej brak. Można wyróżnić dwa rodzaje empatii:

1. Empatia poznawcza – zdolność rozumienia innej osoby z jego/jej perspektywy.
2. Empatia emocjonalna – zdolność do zrozumienia i doświadczania stanu drugiej osoby.

Psychopaci posiadają empatię poznawczą. Uczą się na podstawie obserwacji jak “wygląda” dane uczucie, np. miłość, jednak nie są w stanie sami tego uczucia doświadczyć. Nie odczuwają lęku i nie cierpią na zaburzenia depresyjne, schizofrenię oraz zaburzenia emocjonalne. Człowiek chory nie może być postrzegany, jako psychopata, ponieważ choroba definiuje jego działania. Warto zaznaczyć, że duża część psychopatów nie popełnia żadnego przestępstwa – mogą to być ludzie odnoszący sukcesy w swojej dziedzinie, np. lekarze, politycy, naukowcy.

Psychopaci mają bardzo bogate słownictwo i są elokwentnymi ludźmi. W związku z tym, że ich styl wypowiadania jest bardzo imponujący oraz że są świetnymi manipulatorami ciężko rozpoznać, że ich wypowiedzi są pozbawione większego sensu. Często podczas relacji z popełnionego morderstwa używają czasu przeszłego, ponieważ jest on wskaźnikiem psychologicznego dystansu. Jest to proste odcięcie się od tego wydarzenia. Używają częściej form przeszłych niż teraźniejszych w porównaniu do osób, które nie są psychopatami. Używają słów, “dlatego“, “ponieważ“, “dlatego, że” -gdyż są to słowa związane z oświadczynami przyczyno-skutkowymi. Wszystko jest logiczne, brak emocji.

Psychopaci popełniają różnorodne i poważniejsze morderstwa niż mordercy-nie psychopaci. Statystyki pokazują, że większość morderstw na tle seksualnym popełniają psychopaci. Psychopaci seksualni są motywowani przez poszukiwanie mocnych wrażeń i emocji. Nie zabijają z pobudek seksualnych. Większość psychopatycznych morderców seksualnych zabija bez penetracji seksualnej – cel jest psychologiczny, a nie jakby mogło się wydawać fizjologiczny. Aktywność seksualna może być odbywana przed morderstwem, w trakcie morderstwa lub po nim.

Głównymi predyktorami wpływającymi na osobowość psychotyczną to:

• czynniki genetyczne
• przemoc w rodzinie
• związki z osobami, które popełniły przestępstwo
• odrzucenie przez rówieśników
• brak więzi z rodzicami
• brak kontroli rodzicielskiej

Leczenie psychopatów

Psychopaci są odporni na interwencje terapeutyczne, ponieważ świetnie potrafią manipulować i pokazać, że się zmienili. Terapia uzbraja psychopatę w psychologiczną wiedzę i umiejętności, które mogą być wykorzystywane, aby bardziej efektywnie manipulować i oszukiwać innych.

Chciałabym jednak podkreślić, że nie wszyscy psychopaci to mordercy i nie wszyscy mordercy to psychopaci.

Jako podsumowanie całego wpisu zacytuję zdanie Marka Twaina:

“Ze wszystkich zwierząt człowiek jest jedynym przejawiającym okrucieństwo. Jedynym, który zadaje ból dla samej przyjemności jego zadawania.”