Ekspertyza sądowa

Ten wpis jest ogólnym wprowadzeniem do serii artykułów, które będą pojawiały się na blogu. Każda z poniżej opisanych ekspertyz będzie oddzielną podkategorią, w ogólnej kategorii “Ekspertyza sądowa“. Zapraszam Was do zapoznania się z opisem ekspertyz, które składają się na szeroko pojętą ekspertyzę sądową.

Ekspertyza sądowa – jest to zespół specjalistycznych czynności badawczych wykonywanych przez biegłego na zlecenie organu procesowego zakończonych opinią, która może być samoistnym dowodem w procesie. Ekspertyza sądowa jest ogólnym określeniem ekspertyz, które wykonywane są w zależności od wymagań danej sprawy. I tak do ekspertyzy sądowej zaliczamy:

1. Ekspertyza daktyloskopijna – jest to finalny efekt badań daktyloskopijnych. Jej głównym celem jest porównanie śladów linii papilarnych wraz ze śladami palców i dłoni osoby podejrzanej o przestępstwo. Podczas wykonywania ekspertyzy mogą zostać ujawnione odbitki linii papilarnych na dostarczonych dowodach rzeczowych. Ten rodzaj ekspertyzy jest bardzo ważny w postępowaniu karnym, gdyż metoda identyfikacji i wynik ekspertyzy jest niepodważalny. Opinia zawarta w ekspertyzie jest używana przez prokuratora w akcie oskarżenia jako dowód potwierdzający winę sprawcy oraz umieszcza się ją w wykazie dowodów w sprawie.
2. Ekspertyza antropologiczna – w przypadku tej ekspertyzy do zadań biegłych należy badanie szkieletu lub identyfikacja osób na podstawie wyglądu (biegły posiada, np. zdjęcie legitymacyjne lub zapis z kamer). Badanie szkieletu obejmuje odróżnianie kości ludzkich od zwierzęcych, określenie wieku, płci, wzrostu oraz innych cech indywidualnych szkieletu, a także szacunkowe określanie czasu przebywania szkieletu na miejsca zdarzenia. Antropolog sądowy jest w stanie wskazać uszkodzenia szkieletu oraz określić czy powstały one za życia czy po śmierci. Wykonuje się również odtwarzanie wyglądu na podstawie kości.
3. Ekspertyza toksykologiczna – badania toksykologiczne służą identyfikacji trucizn nieorganicznych oraz organicznych, leków, używek, szkodliwych substancji, itd. Materiałem badawczym w przypadku osób żywych najczęściej stanowi krew, mocz, włosy. Jeżeli ekspertyza dotyczy zwłok to dodatkowo materiałem mogą być również płyny ustrojowe, takie jak płyn z gałki ocznej, płyny błędnika wewnętrznego, płyn mózgowo-rdzeniowy, wycinki narządów wewnętrznych pobrane podczas sekcji zwłok. Poza tym przedmiot badań może stanowić tabletka, susz roślinny, produkty spożywcze lub substancje proszkowe.
4. Ekspertyza alkohologiczna – ten typ ekspertyzy obejmuje opis prawnych aspektów prowadzenia pojazdów po spożyciu alkoholu, wpływu alkoholu na sprawność psychomotoryczną kierującego, a także w jaki sposób zachodzą przemiany alkoholu w naszym organizmie oraz wpływ tych przemian na stężenie alkoholu we krwi. Dodatkowo ekspertyza alkohologiczna porusza takie kwestie jak metody ustalania stanu nietrzeźwości i pomiar zawartości alkoholu we krwi za pomocą analizatora wydechu.
5. Ekspertyza genetyczna – ta ekspertyza obejmuje genetyczną analizę śladów biologicznych w postaci plam krwi, nasienia i śliny – identyfikacja nieznanych zwłok i szczątków ludzkich, identyfikacja sprawców przestępstw i ich ofiar. Umożliwia rekonstrukcję profilu genetycznego nieżyjącego pozwanego na podstawie badań rodzinnych, a także określanie wyglądu fizycznego poprzez analizę DNA. Dzięki tym badaniom biegli mają możliwość ustalenia pochodzenia biogeograficznego danej osoby!
6. Ekspertyza entomologiczna – zajmuje się ustalaniem czasu zgonu wykorzystując wiedzę o tempie rozwoju konkretnych gatunków owadów znajdujących się na zwłokach.
7. Ekspertyza fizykochemiczna – wykorzystuje osiągnięcia współczesnej chemii, fizyki oraz nauk pokrewnych do badań materialnych dowodów rzeczowych. Ekspertyza fizykochemiczna zajmuje się badaniem narkotyków, alkoholi, leków, substancji łatwopalnych, śladów popożarowych, ustalaniem ilościowym i jakościowym składu substancji przedstawionej do badań, badaniem mikrośladów, np. włókien, lakierów samochodowych, powłok malarskich. Poza ww. badaniami fizykochemicy badają urządzenia i materiały wybuchowe, środki kryjące. Metody badań stosowanych w fizykochemii są bardzo specjalistyczne i zajmują się badaniem śladów ważących jedynie kilka
   mikrogramów. Analiza fizykochemiczna pozwala odpowiedzieć na pytanie, “co to jest”,czyli ma charakter identyfikacyjny lub “czy to jest to”, więc są to badania porównawcze.Czasami specjalista musi udzielić odpowiedzi na oba ww. pytania. Zadaniem biegłego może być również podanie, z jakich najbardziej prawdopodobnych źródeł pochodzi dany materiał.
8. Ekspertyza mechanoskopijna – bada ślad pozostawiony przez narzędzie użyte przez sprawcę na miejscu przestępstwa. Dzięki temu, że każde narzędzie pozostawia charakterystyczny dla siebie ślad, który jest odzwierciedleniem wszelkich nierówności – biegły poprzez badania porównawcze jest w stanie wykluczyć, ale również zidentyfikować sprzęt, który został użyty przez sprawcę. Poza badaniem śladów narzędzi ekspertyza mechanoskopijna zajmuje się także badaniem plomb, zamków, badaniami przedmiotów rozdzielonych, badaniami metaloznawczymi oraz badaniem falsyfikatów monet.
9. Ekspertyza śladów krwawych – analiza plam krwawych opiera się na wiedzy z zakresu biologii, chemii, matematyki i fizyki. Aby biegły mógł nakreślić mechanizm powstawania danej krwawej plamy musi posiadać wiedzę o zachowaniu krwi w określonych warunkach. Ślady krwi wykorzystuje się na etapie oględzin – dlatego też powinny być prawidłowo zabezpieczone pod względem technicznym i procesowym. Ze względu na niewielką liczbę ekspertów w Polsce badania w tym zakresie są rzadko przeprowadzane.
10. Ekspertyza balistyczna – biegły zajmuje się głównie wyznaczaniem toru lotu pocisku, określeniem kalibru i typu broni, ustalaniem odległości strzału, identyfikacją egzemplarza broni na podstawie pozostawionych łusek oraz pocisków, a także badaniem sprawności broni palnej.
11. Ekspertyza pisma i dokumentów – celem ekspertyzy pisma jest identyfikacja indywidualna, czyli identyfikacja wykonawcy danego podpisu lub zapisu. Wynikiem takiej identyfikacji może być potwierdzenie lub obalenie autentyczności danego zapisu – w przypadku wykluczenia autentyczności przeprowadza się badania w kierunku ustalenia wykonawcy w oparciu o zgromadzony materiał porównawczy. Ekspertyza pisma umożliwia również ustalanie cech osobowopoznawczych autora lub wykonawcy na podstawie tekstu – w przypadku anonimów. Obejmuje również identyfikację pisma i podpisów, z wykorzystaniem komputerowych programów wspomagających ekspertyzę pismoznawczą. Ekspertyza dokumentów dotyczy badania autentyczności dokumentów, ustalania technik wykonania fałszywych dokumentów oraz identyfikacji sprzętów użytych do ich sporządzenia, badań odcisków pieczątek, pisma maszynowego, badań zniszczonych dokumentów. Dzięki ekspertyzie dokumentów istnieje możliwość ujawnienia nieczytelnych zapisów i odczytywania śladów wgłębionych.
12. Ekspertyza informatyczna – umożliwia odzyskanie skasowanych plików, danych ze sformatowanego dysku, a także danych z, tzw. slakspace i nieprzydzielonego obszaru dysku. Ekspertyza informatyczna zajmuje się również analizą zawartości nośników danych, korespondencji mailowej, która może służyć jako dowód w sprawie sądowej, terminali internetowych. Do przestępstw popełnianych za pomocą komputera należą włamania do sieci komputerowej szpiegostwo gospodarcze, piractwo komputerowe, pornografia dziecięca, kradzież i podszywanie się pod cudze hasła, oszustwa wykorzystujące karty kredytowe, piractwo domenowe oraz e-mailbombings.
13. Ekspertyza fonoskopijna – bada autentyczność nagrań, zajmuje się identyfikacją osoby na podstawie nagrania, ustalaniem kontekstu sytuacyjnego zarejestrowanego na nagraniu, odczytywaniem oraz spisywaniem treści nagrań i analizą aparatury fonijnej. Biegły w tym zakresie analizuje i ocenia charakterystykę urządzenia na którym zostało wykonane nagranie, poprawia jakość nagrania, redukuje szumy, bada oryginalność nagrania.
14. Ekspertyza wariograficzna – ocenia szczerość wypowiedzi na podstawie rejestrowania nieświadomych reakcji organizmu podczas badania, umożliwia ograniczenie kręgu osób podejrzanych, ujawnienie osób składających fałszywe zeznania. Badania wariograficzne są wykorzystywane również poza postępowaniem procesowym.
15. Ekspertyza osmologiczna – zajmuje się zabezpieczaniem, przechowywaniem oraz badaniem śladów zapachowych ludzi przy pomocy specjalnie wyszkolonych psów. Zadaniem psa jest ustalenie zgodności pomiędzy materiałem dowodowych a porównawczym pobranym od osób. Osmologia jest jedną z najmłodszych dziedzin kryminalistyki w Polsce.
16. Ekspertyza psychologiczna  i psychiatryczna– jest to opiniowanie psychologiczne dla celów postępowań sądowych. Przedmiotem zainteresowań tej ekspertyzy jest uzyskanie i ocena zeznań podejrzanych, oskarżonych oraz świadków. W przypadku ekspertyzy psychiatrycznej psychiatrzy oceniają zdrowie psychiczne i na tej podstawie decydują o poczytalności, zdolności stawania przed sądem. W sprawach karnych musi opiniować 2 lekarzy psychiatrów.
17. Ekspertyza traseologiczna – badanie śladów obuwia, środków transportu, zwierząt. Materiałami do badań stanowią wszelkiego rodzaju odciski, nawarstwienia oraz odwarstwienia. Ślady są odpowiednio zabezpieczane – fotografowane, następnie sporządzany jest szkic (ichnogram) i odwzorowywane. Traseologia umożliwia wnioskowanie o osobie na podstawie ścieżki jej chodu.

Tak jak wspomniałam wyżej, ten wpis jest tylko krótkim wprowadzeniem. Jeżeli jesteście zainteresowani tym tematem to zachęcam do śledzenia bloga. Może jest ekspertyza, która szczególnie Was zainteresowała? Którą opisać najpierw? Piszcie w komentarzach!