Definicja kryminologii
Znaczenie
Słowo „kryminologia” pochodzi od greckiego „crimen” (przestępstwo, zbrodnia) i „logos” (nauka), co w dosłownym znaczeniu oznacza „naukę o przestępstwie”. Twórcą tej nazwy jest francuski antropolog Paul Topinard, który użył jej w 1879 roku. Została również użyta w 1885 roku przez włoskiego kryminologa Rafaela Garofalo, jako część tytułu jego pracy naukowej – “Criminologia: Studio sul Delitto, Sulle sue Cause e sui Mezzi di Repressione”.
Definicja kryminologii
Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępczości. Jest nauką społeczną, której głównym przedmiotem badań jest:
- Przestępca,
- Przestępstwo,
- Przestępczość,
- Zjawiska z zakresu patologii społecznej takie jak prostytucja, alkoholizm, narkomania, samobójstwa,
- Ofiara przestępstwa,
- Przeciwdziałanie przestępczości i innym zjawiskom patologii społecznej.
Najczęstszymi analizowanymi patologiami społecznymi są:
- Alkoholizm
- Narkomania
- Samobójstwo
- Prostytucja
- Bezdomność
- Bezrobocie
- Niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży (kryminologia Małgorzata Kuć)
Bardzo często kryminologia mylona jest z kryminalistyką. Są to dwie różne dziedziny. Kryminalistyka bada taktyki i techniki wykrywania sprawców przestępstw, zabezpieczania śladów, np. odcisków palców (o kryminalistyce możecie przeczytać tutaj). W przypadku kryminologii tak jak wspomniałam wyżej głównymi obszarami zainteresowania jest przestępstwo, przestępczość, sprawca przestępstwa, jego ofiara oraz instytucje i mechanizmy służące zapobieganiu i zwalczaniu przestępczości.
Brunon Hołyst opisuje kryminologię, jako: „naukę o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych z nią związanych zjawiskach patologii społecznej oraz o metodach ich eliminacji.”
Warto zaznaczyć, że kryminologia jest nauką interdyscyplinarną, czyli korzystającą z dorobku innych nauk w taki sposób, aby wyjaśnić zjawiska będące przedmiotem jej zainteresowań w sposób całościowy, uwzględniając pełny zakres wiedzy danej problematyki. W związku z różnorodnością zainteresowań badawczych kryminologii, która warunkuje wykorzystanie szerokiego zakresu dorobku innych nauk kryminologia nazywana jest również nauką multidyscyplinarną. Bazuje na naukach takich jak psychologia, socjologia, psychiatria. Istotą tej nauki jest wieloaspektowość.
W związku z tym, że kryminologia wykorzystuje osiągnięcia innych nauk można znaleźć zarzuty, iż nie to jest to oddzielna nauka, ale zlepek wiedzy z różnych dziedzin. Warto jednak zaznaczyć, że kryminologia analizuje zjawiska pod wieloma aspektami i stąd też konieczność korzystania z innych dziedzin. Badania z zakresu kryminologii prowadzone są przez różnych specjalistów, tj. prawników, socjologów, psychologów, przez co ciężko doszukiwać się identycznego spojrzenia badawczego.
Zadania kryminologii
Głównymi zadaniami kryminologii jest:
- Poznanie przyczyny przestępstwa,
- Opisanie tych zjawisk
- Poznanie przestępcy
- Badanie procesów kryminalizacji i dekryminalizacji
- Badanie funkcjonowania określonych dziedzin wymiaru sprawiedliwości
- Dostarczenie wiedzy o sposobach zapobiegania przestępczości i innych zjawisk z zakresu patologii społecznej
Podstawowym przedmiotem badań kryminologii jest przestępca. Powszechnie stawiane jest pytanie lombrozjańskie:, dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa, a inni nie. Nazwa tego pytania pochodzi od nazwiska Cesara Lombrosso – włoskiego psychiatry i antropologa, który nazywany jest ojcem kryminologii. Jako pierwszy podjął się wyjaśnienia przyczyn zachowania przestępczego biorąc pod uwagę uwarunkowania biologiczne. Przeprowadził wiele pomiarów czaszek kryminalistów w więzieniach oraz szpitalach psychiatrycznych i stwierdził, że czaszkę każdego z nich cechuje jakiś defekt, który sprawia, że są one bardziej podobne do czaszek zwierząt niż głowy w jego mniemaniu „zdrowych” ludzi. Na podstawie tych pomiarów Lombrosso stwierdził, że taki człowiek rodzi się już jako zbrodniarz. Stworzył wykaz cech fizycznych, które miały charakteryzować potencjalnego i rzeczywistego przestępcę.
Do tych cech zaliczano m.in.:
- zarysowane łuki brwiowe,
- kości policzkowe,
- cofnięte czoło,
- silna budowa kośćca,
- brak delikatnych rysów nosa i ust,
- brzydka, budząca odrazę twarz.
Ważnym pytaniem stawianym w kryminologii jest również:, co decyduje o tym, że dany czyn uznany jest za przestępstwo? Czy przestępstwo określane jest tylko na podstawie prawa karnego czy może każdy z nas ma prawo osądząć czyn w zgodzie ze swoją moralnością? Kryminologia porusza również tak ważny aspekt jak przestępczość w społeczeństwie i społecznościach. Bada liczby oraz rodzaje popełnianych przestępstw, ich rozwój oraz miejsce występowania.
Kryminologia zajmuje się także tematyką ofiar przestępstwa, czyli wiktymologią. Bada i opisuje jak odbywa się proces wiktymizacji oraz jaką rolę w przestępstwie pełniła ofiara. . Jednym z głównych zadań wiktymologii jest ustalenie czynników, które wpływają na podatność na stanie się ofiarą przestępstwa oraz jak temu zapobiec.
Kryminologia bada również reakcję społeczeństwa na przestępstwo, funkcjonowanie instytucji, działanie metod zapobiegania i zwalczania przestępczości. Kryminolodzy często zajmują się również badaniami oddziaływania sankcji karnych na sprawców przestępstw oraz skuteczność prawa karnego w praktyce. Często wraz z podnoszeniem wymiaru kary za konkretne przestępstwo pojawia się pytanie czy jej zaostrzenie wpłynie na zmniejszenie ilości tego wykroczenia.
Mam nadzieję, że po obydwa wpisy – zarówno ten o kryminalistyce, jak i ten o kryminologii rozwiał wątpliwości i każdy z Was już wie, że są to odrębne dziedziny. Jeżeli chcielibyście jednak oddzielny wpis porównujący te nauki to dajcie znać w komentarzach.