Definicja kryminalistyki

Kiedy zaczęto używać słowa kryminalistyka? Jaka jest jego historia oraz definicja? I co różni kryminalistykę od kryminologii? Ciekawi? W takim razie zapraszam do czytania 🙂

Historia

Samo słowo kryminalistyka było znane w Polsce już w XIX wieku i oznaczało zbiór lub ogół spraw kryminalnych. Takie samo znaczenie temu słowu przypisał Henryk Emanuel Gluckbersg, który podpisując się pseudonimem E. Feliks Górski opublikował w 1849r. “Czarną księgę” zbiór najciekawszych procesów kryminalnych dawniejszych i nowszych czasów?.

W 1893 roku został wydany pierwszy podręcznik dla śledczych “Handbuch für Untersuchungsrichter, Polizeibeamte, Gendermen u.s.w” – (“Podręcznik dla sędziów śledczych, urzędników policyjnych, żandarmów i temu podobnych”), którego autorem jest Hans Gross. Podczas publikowania kolejnych wydań tego podręcznika Hans Gross dodał podtytuł, który brzmiał “als System der Kriminalistik” (jako system Kryminalistyki).

Z kolei angielskie wydanie tego podręcznika, które ukazało się w 1907 roku nosiło tytuł “Criminal Investigation. Textbook for Magistrates , Police Officers and Lawyers”, czyli “Śledztwo kryminalne. Podręcznik dla sędziów (urzędników sądowych), funkcjonariuszy policji i prawników”.

W 1901 roku Gross wydał encyklopedię o tytule “Enzyklopedie der Kriminalistik”. W 1898 roku wraz z F.C Voglem zaczęli wydawać ukazujące się do dziś (!) czasopismo “Archiv für Kriminal-Antropologie und Kriminalistik”.

W 1912 roku specjalnie dla Grossa otworzono katedrę kryminalistyki na Uniwersytecie Karola Franciszka w Grazu. Była to pierwsza na świecie placówka o takiej nazwie i wtedy też kryminalistyka stała się dyscypliną akademicką.

Hans Gross zamiennie używał pojęć kryminalistyka oraz kryminologia. Był pionierem kryminalistyki, ale jest także zaliczany do grona ojców kryminologii na równi z Lombrosą, Ferrim, Bongerem czy Goringiem. Kryminalistyka była uważana za część kryminologii, która zajmuje się przestępstwem od strony śladów pozostawionych przez przestępcę. Traktowano ją, jako naukę praktyczną pomagającą wykryć sprawcę i udowodnić mu popełniony czyn. Gross utrzymywał, że do kryminalistyki można zaliczyć:

• Wiedzę o czynnościach śledczych, do których zaliczał przesłuchania, oględziny miejsca zdarzenia, wykonywanie szkiców, zabezpieczanie śladów oraz samą metodykę pracy śledczego;
• Współdziałanie z biegłymi sądowymi, gdzie, jako pierwszych wymieniał lekarzy sądowych, a następnie chemików, fizyków, botaników, mineralogów, grafologów i specjalistów od balistyki.

Dyscypliny reprezentowane przez biegłych sądowych były uważane przez Grossa za całkiem inne dyscypliny nauki. Medycyna sądowa posiadała swoją katedrę już od przeszło 100 lat – pierwsza katedra powstała w Paryżu pod koniec XVIII wieku. Na Uniwersytecie Jagiellońskim katedra medycyny sądowej istniała już od 1804 roku. Od dłuższego czasu wykonywano ekspertyzy grafologiczne, a jeszcze przed rokiem uznawanym za narodzenie kryminalistyki – 1893 Alfons Bertillon wydał swoje dzieła dotyczące zasad identyfikacji antropometrycznej oraz fotografii śledczej, które były stosowane w praktyce. Podsumowując Gross uważał, że kryminalistyka jest zbiorem praktycznych, opierających się na doświadczeniach oraz aktualnej wiedzy kryminologicznej zasad postępowania, używanych przez sędziów śledczych oraz urzędników śledczych. Na początku swojego istnienia nie była zbyt zaawansowana metodologiczne i głównie czerpała z praktyki.

Jeszcze do niedawna kryminalistyka nie posiadała swojego odpowiednika w języku angielskim. Odpowiednikiem niemieckiego “der Kriminalistik” w kontekście praktyki było “criminal investigation”, a z kolei mianem “criminology” określano aspekty naukowe, takie jak badania lub placówki z tego zakresu. Nazwa “criminalistics” pojawiła się niedawno i jest głównie używana w literaturze fachowej. Ogół nauk sądowych określany jest mianem forensic science, a same nauki są różnie definiowane. I tak O’Hara uważa, że jest to – zastosowanie nauk przyrodniczych do wykrywania przestępstw, a James Norby pisze, że jest to zastosowanie nauk przyrodniczych do potrzeb stosowania prawa. Inna definicja mówi o tym, że “criminalistics” to dyscyplina, która łączy wszystkie nauki sądowe.

Definicja

Kryminalistyka głównie koncentruje się na śladach pozostawionych przez sprawcę oraz metodach zabezpieczenia, ujawniania, badania, a następnie wykorzystywania tych śladów, jako dowodów w sprawie. Jest to praktyczna nauka, która wykorzystuje wiedzę z różnych dziedzin, takich jak: biologia, chemia, fizyka, medycyna sądowa, pożarnictwo. Kryminalistyka jest uważana za wstęp do nauk sądowych uzupełniany przez elementy nauk policyjnych, które były w krajach byłego Związku Radzieckiego zaliczane do taktyki kryminalnej. Dodatkowo na poziomie naukowym jest traktowana, jako meta-nauka nauk sądowych. Kryminalistyka jest również przydatna w przypadkach identyfikacji osoby lub rzeczy bazując na śladach pozostawionych przez wcześniej wymienioną osobę lub rzecz. Jest również wykorzystywana w pracy służb specjalnych – kontrwywiadu i wywiadu. Jednak jej głównym zastosowaniem jest opracowywanie metod zarówno wykrywania przestępstw, jak i ich sprawców oraz skuteczne udowadnianie winy.

A jaką definicję podają ojcowie polskiej kryminalistyki?

• Jako pierwszą chciałabym zacytować definicję, którą podaje profesor kryminalistyki Tadeusz Hanausek.

 Kryminalistyka – nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami; a także zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym, lecz prawnie istotnym zjawiskom. Nauka ta zajmuje się również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, zwłaszcza poprzez zapobieganie ich powstawaniu i rozwojowi.

•  Z kolei profesor Paweł Horoszowski podaje, że kryminalistyka bada sposoby i środki dokonywania przestępstw oraz opracowuje metody służące do wykrycia przestępstw, tudzież do ustalenia i ujęcia sprawcy czynu przestępnego.”

• Pierwszy kierownik Zakładu Kryminalistyki UJ profesor Jan Sehn określa kryminalistykę, jako wiedzę o celowych sposobach taktycznych wykrywania i zabezpieczania śladów oraz o środkach i sposobach technicznych ich celowego wykorzystywania w postępowaniu dowodowym dla ustalenia prawdy obiektywnej, zwłaszcza na odcinku walki z przestępczością.
•  Ostatnią definicją będzie ta napisana przez doktora honoris causa Uniwersytetu w Białymstoku Brunona Hołysta wg, którego kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywaniu sprawców i zapobiegania przestępstwom i innym ujemnym zjawiskom społecznym.

Podsumowanie

Krótko mówiąc i w dużym uproszczeniu kryminalistyka jest nauką o środkach i sposobach wykrywania przestępstw. Są to również czynności śledcze w procesie karnym, których celem jest ściganie sprawców przestępstw ( na podstawie encyklopedii PWN).

Nie można mylić kryminalistyki z kryminologią, która jest zarówno nauką o przestępstwie i przestępcy, a także o objawach i przyczynach przestępczości. Głównym celem tej nauki jest badanie i gromadzenie wiedzy o ofierze, przestępstwie, sprawcy i przestępczości oraz zapobieganie i opracowywanie metod zapobiegania przestępczości. W przypadku kryminologii wykorzystuje się wiedzę z socjologii, psychologii lub psychiatrii. Jest to nauka teoretyczna, której ojcem jest Cesare Lombroso.