7 złotych pytań kryminalistyki

Wiadomym jest, że jeżeli chcemy rozwiązać trudne zadanie to powinniśmy zadać sobie kilka pytań, które pomogą uporządkować to, co wiemy z treści zadania i określić niewiadome. Warto w takim przypadku wypisać dane, a następnie szukane. Jako, że jestem chemikiem do głowy od razu przychodzi mi typowe zadanie z gimnazjum, gdzie wartością szukaną jest liczba moli. Posiadamy masę molową oraz masę substancji rozpuszczonej. Wystarczy podstawić do wzoru i cieszyć się szybko rozwiązanym zadaniem. Sprawy, którymi zajmują się śledczy nie zawsze są tak proste jak wcześniej opisany przykład, ale chciałabym je w ten sposób zobrazować. Powiedzmy, że w kryminalistyce naszymi danymi jest miejsce zdarzenia, jego wygląd, ofiara, ułożenie ciała, czas zgonu, dowody.Poszukujemy sprawcy, motywu i innych, a wzorem jest wersja śledcza, która powinna doprowadzić nas do rozwiązania.

Reguła 7 złotych pytań

Jedną z funkcji kryminalistyki jest funkcja wykrywcza, której głównym celem jest wykrycie zdarzenia, poznanie okoliczności, w których do niego doszło oraz oczywiście powiązanie sprawcy. Aby usystematyzować i określić, co należy ustalić i na jakie pytania należy odpowiedzieć powstała reguła 7 złotych pytań kryminalistyki. Pomagają one zapisać pod każdym „głównym” pytaniem, pytania wykrywcze, które odnoszą się do konkretnego zdarzenia. Poniżej znajdują się wszystkie pytania wchodzące w skład złotej siódemki.

1. Co?

Co się tak naprawdę zdarzyło? Do jakiego zdarzenia doszło? Czy to jest faktycznie przestępstwo a może nieszczęśliwy wypadek?

2. Gdzie?

Gdzie miało miejsce to zdarzenie? Czy są inne miejsca powiązane z tym wydarzeniem?

3. Kiedy?

Kiedy do niego doszło? Jak długo trwało? Jaka jest chronologia całego wydarzenia?

4. W jaki sposób?

W jaki sposób do niego doszło? Jak zostało dokonane? Jaki był przebieg zdarzenia? Jaki był mechanizm działa sprawcy?

5. Dlaczego?

Dlaczego ktoś się dopuścił danego czynu? Dlaczego ofiarą jest ta konkretna osoba? Co było motywem do popełnienia przestępstwa?

6. Jakimi środkami?

Jakimi narzędziami zostało popełnione przestępstwo? Czy były to jedna czy dwie osoby?

I najważniejsze pytanie ze wszystkich:

7. Kto?

Kto jest sprawcą, a może sprawcami? Kto jest ofiarą tego zdarzenia? Kto chciał śmierci tej osoby? Kto mógł skorzystać na tym wydarzeniu?

Pytania wykrywcze

Tak jak wspomniałam wcześniej te pytania ze złotej siódemki są pytaniami pomocniczymi. Aby udzielić odpowiedzi za ich pomocą należy posłużyć się pytaniami wykrywczymi, do takich należą np. “Gdzie miało miejsce to zdarzenie?”, “Jakimi narzędziami dokonano tego czynu?”. Są to pytania dopasowane do danego wydarzenia i ich główną rolą jest usystematyzowanie wszystkich niewiadomych.

Jak uzyskać na nie odpowiedź?

Może najpierw odpowiedzmy sobie na pytanie co jeżeli nie uzyskamy na niektóre z nich odpowiedzi? Oczywiście zawsze istnieje taka możliwość, ale wypisanie pytań wykrywczych ma duże znaczenie w ustalaniu okoliczności zdarzenia. Uzyskanie odpowiedzi na powyższe pytania uwarunkowane jest przebiegiem i wynikami oględzin, uzyskanymi informacjami o zdarzeniu, wynikami innych czynności przeprowadzonych w trakcie kryminalistycznego badania miejsca zdarzenia, wiedzą oraz doświadczeniem policjantów obsługujących zdarzenie. Aby udzielone odpowiedzi były wiarygodne, należy zrealizować szczegółowe zadania oględzin. Zadania te są różne, w zależności od rodzaju zdarzenia i miejsca jego wystąpienia. Do niektórych z nich należą:

a) wyjaśnienie okoliczności zaistniałego zdarzenia, a w szczególności stwierdzenie czy mamy do czynienia z przestępstwem czy wypadkiem – jeżeli istnieje taka możliwość oraz potrzeba można eksperymentalne odtworzyć przebieg zdarzenia,

b) ustalenie miejsca dokonania czynu,

c) ustalenie czasu dokonania czynu,

d) ustalenie sposobu działania sprawcy,

e) ustalenie motywu czynu,

f) ujawnienie, utrwalenie i zabezpieczenie wszelkich śladów pozwalających:
– zidentyfikować sprawcę czynu, jego narzędzia lub środki transportu, jakimi się posłużył,
– odtworzyć wygląd zewnętrzny sprawcy, jego osobowość w celu umożliwienia wytypowania kręgu osób podejrzanych,
– zarządzić pościg, poszukiwania osób itp.

g) utrwalenie dla potrzeb postępowania przygotowawczego i sądu ogólnego obrazu i stanu miejsca zdarzenia, a także wszelkich śladów zaistniałego zdarzenia;

h) umożliwienie zbudowania faktycznych wersji oraz na ich podstawie planu czynności wykrywczych.

Rekonstrukcja zdarzenia

Aby odpowiedzieć na pytania wykrywcze należy zrekonstruować przebieg wydarzenia łącząc fakty z hipotezami. Jest to trudny proces. Śledczy głównie opiera się na wnioskowaniu dedukcyjnym oraz indukcyjnym, a także na intuicji. Powstaje opis zdarzenia oraz sprawcy, jego prawdopodobnej motywacji. Oczywiście na początku mogą to być błędne założenia, ale mogą one wyznaczyć kolejne kroki, które powinny zostać podjęte. Można to porównać do procesu poznawczego w naukach empirycznych – najpierw wysnuwana jest hipoteza, która w tym przypadku jest niewiadomą wartości logicznej, a następnie badacz na podstawie doświadczeń/eksperymentów obala hipotezę lub ją przyjmuje. Jeżeli hipoteza jest przyjmowana to otrzymuje status twierdzenia. Tak i w tym przypadku – śledczy sporządza swego rodzaju hipotezę o danym zdarzeniu – spisuje wszystko, co widzi oraz to, co może według niego może być powiązane z tym zdarzeniem. Następnie drogą dedukcji oraz znalezionych dowodów dane założenia są potwierdzane lub obalane. Oczywiście hipoteza stworzona na potrzeby procesu wykrywczego odnosząca się do fragmentu lub całego zdarzenia posiada swoją nazwę wersji śledczej lub wersji kryminalistycznej.

Sporządzanie wersji kryminalistycznej

Chciałabym tutaj zaznaczyć, że budowanie takiej wersji również rządzi się swoimi prawami. Nie powinno się poprzestawać tylko na jednej wersji. Warto przeanalizować wszystkie możliwości – nawet te najbardziej nieprawdopodobne. Nieraz w historii możemy spotkać się z tak zatrważającymi przypadkami, że nawet powinniśmy ograniczać się do jednego opisu, gdyż zwiększa to szanse na ujęcie sprawcy. Kolejną regułą w spisywaniu wersji śledczej jest opisywanie zdarzenia. Można oczywiście opisać całe zdarzenie, ale dobrym rozwiązaniem jest zbudowanie opisu dla jego fragmentu. Bardzo ważną częścią takiego opisu jest część poświęcona sprawcy – warto tutaj wspomnieć o opisie modus operandi, znajomości środowiska ofiary, a może nawet samej ofiary. Śledczy powinien wykazać się tutaj znajomością kazuistyki kryminalnej i kryminologii.

Podsumowanie

Każda z opisanych wersji kryminalistycznych powinna spełniać warunek sprawdzalności, co w skrócie oznacza, że konsekwencje zawartych założeń są możliwe do ujawnienia w ramach rozsądku. Śledczy powinien odpowiedzieć sobie na pytania:

• czy ta wersja jest możliwa do zrealizowania?
• czy sprawca był w stanie podjąć opisane w wersji śledczej działania?

Ważna jest tutaj hierarchizacja wersji w kolejności od najbardziej prawdopodobnej do tej najmniej. Następnym krokiem jest sprawdzenie poszczególnych wersji, zaczynając właśnie od tej o największej perspektywie. Aby zbudować dobrą i rzetelną wersję śledczą należy również poznać środowisko, w którym zostało popełnione przestępstwo.

Mam nadzieję, że jeżeli ktoś Was spyta czym jest 7 złotych pytań kryminalistyki to bez problemu będziecie umieli je wszystkie wymienić: “Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Czym? Dlaczego? Kto?” Pamiętajcie, że do każdego pytania dopisywane są pytania wykrywcze, które będą się po prostu różnić, gdyż są dopasowane do konkretnego wydarzenia.